ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ

Εργασία της μαθήτριας Λυδίας Τουλουμίδου. Υπεύθυνος καθηγητής Γιάννης Παπαθανασίου

Η καταγωγή της θεάς Αθηνάς

Τόπος γέννησης: η όχθη της λίμνης Τριτωνίδας στη Λιβύη
Γονείς: Δίας, Μήτιδα
Γιαγιά: Ρέα
Παππούς: Κρόνος
Τι προστάτευε: Τους αδικημένους, τους ήρωες

Η Αθηνά είναι κόρη του Δία και της Μήτιδας. Γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία αλλά είχε γονιμοποιηθεί στη μήτρα της Μήτιδας.

Η Μήτιδα, η σοφότερη των Θεών και των ανθρώπων ήταν η πρώτη σύζυγος του Δία. Όταν η Μήτιδα ήταν έγκυος στην Αθηνά ο Ουρανός και η Γαία αποκάλυψαν στον Δία ότι εάν η Μήτιδα αποκτούσε κόρη το δεύτερο παιδί της θα ήταν αγόρι και θα άρπαζε από αυτόν την εξουσία του ουρανού. Ο Δίας θυμήθηκε τι συνέβη με τον ίδιο τον Ουρανό και τον Κρόνο και προκειμένου να σώσει τον θρόνο του έφαγε τη Μήτιδα.

Στην πορεία ένιωθε να γίνεται όλο και πιο σοφός και θεωρούσε ότι τρώγοντας τη Μήτιδα πήρε τα χαρίσματά της. Έλα όμως που κάποια στιγμή άρχισαν οι φρικτοί πονοκέφαλοι. Κάποια στιγμή μάλιστα οι πονοκέφαλοι έγιναν τόσο έντονοι και επίμονοι που ο Δίας ανάγκασε τον γιο του Ήφαιστο να του ανοίξει το κεφάλι με τσεκούρι. Ο Ήφαιστος το έκανε και με μια γερή τσεκουριά άνοιξε το κεφάλι του Δία και από μέσα πετάχθηκε πάνοπλη η Αθηνά πάλλοντας το δόρυ. Γι αυτό ονομάστηκε και Παλλάδα.

Ο Όλυμπος και η Γη είδαν κατάπληκτοι το θέαμα. Τη σκηνή την απεικόνισε ο Φειδίας στο ανατολικό αέτωμα του Παρθενώνα.

Σύμβολα της Θεάς.

Η Θεά Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου. Είναι θεά κάθε δραστηριότητας που απαιτεί νοημοσύνη, θεωρείται θεά της λογικής και προστάτιδα των πόλεων. Η Αθηνά λατρεύτηκε σαν ειρηνική αλλά και σαν πολεμική θεά. Αγαπά τον δίκαιο πόλεμο και διαφέρει από τον Άρη που χαιρόταν με τους τσακωμούς και τους σκοτωμούς.

Αγαπημένα της σύμβολα ήταν η αιγίδα, το δόρυ, η κουκουβάγια και η ελιά.

Η Αθηνά ως Θεά (και) του Πολέμου ήταν περιβεβλημένη με αιγίδα δηλαδή ασπίδα που της έδωσε ο Δίας. Κάποιοι πιστεύουν ότι η αιγίδα της ήταν κατασκευασμένη από το δέρμα του τέρατος Αιγίδα το οποίο εξολόθρευσε η Αθηνά.

Η Αθηνά που προστάτευε τις γυναίκες έχει ως σύμβολο το δόρυ (σύμβολο του νερού και του συναισθήματος) με το οποίο παλεύει ως γυναίκα στον άνισο αγώνα της με τους άνδρες.

Η κουκουβάγια το πουλί της σοφίας αποτελεί σύμβολο της Αθηνάς και τέλος το ιερό δέντρο της ελιάς το οποίο δίνει στον άνθρωπο τον ευλογημένο του καρπό αποτελεί επίσης σύμβολο της θεάς.

Θεωρείται ότι έδωσε το όνομά της στην Αθήνα αλλά είχε ναούς στις ακροπόλεις πόλεων όπως στη Σπάρτη, τα Μέγαρα, το Άργος κ.α

Γεγονότα από τη ζωή και τη δράση της Θεάς Αθηνάς.

Η Αθηνά ήταν το αγαπημένο παιδί του Δία. Πολέμησε δίπλα του στη μάχη εναντίον των γιγάντων σκότωσε τον Εγκέλαδο αφού τον κυνήγησε μέχρι τη Σικελία και έριξε πάνω του ολόκληρο το νησί. Το επεισόδιο αυτό εικονιζόταν κάθε φορά στο πέπλο που της πρόσφεραν στη γιορτή των Παναθηναίων. Από τότε παίρνει θέση στο δωδεκάθεο.

Σκότωσε την Αιγίδα ένα φοβερό θηρίο που έβγαζε φωτιά από το στόμα του και έκαιγε τη Φρυγία. Το δέρμα του το χρησιμοποίησε για πανωφόρι και ασπίδα.

Επειδή είναι θεά κάθε δραστηριότητας που απαιτεί νοημοσύνη προστατεύει τις υφάντριες και τις κεντήτριες (Αθηνά Εργάνη). Ανταγωνίστηκε την Αράχνη, κόρη του βασιλιά της Λυδίας στην υφαντική και όταν η Αράχνη κέρδισε, τη μεταμόρφωσε στο γνωστό έντομο.

Διεκδίκησε την κυριαρχία της στην Αττική και ανταγωνίστηκε γι' αυτό τον Ποσειδώνα. Οι θεοί υποσχέθηκαν την Αττική σε όποιον από τους δυο θεούς έκανε το χρησιμότερο δώρο για τη χώρα. Ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινά του στη γη και άρχισε να τρέχει πάνω στην ακρόπολη μια λίμνη με αλμυρό νερό. Η Αθηνά χτύπησε το δόρυ της στη γη και φύτρωσε ένα μικρό φυτό που σε λίγο μεγάλωσε και έδωσε τον καρπό της ελιάς. Οι θεοί έκριναν το δώρο της Αθηνάς χρησιμότερο και έτσι έδωσαν σε αυτήν την Αθήνα.

Βοήθησε τους Έλληνες κατά τους μηδικούς πολέμους και γι' αυτό ο Περικλής από ευγνωμοσύνη τής έχτισε τον Παρθενώνα.

Στην Ιλιάδα παίρνει μέρος στον πόλεμο και βοηθάει τους Αχαιούς. Ήταν εχθρική στους Τρώες από τότε που ο Πάρης τής αρνήθηκε το βραβείο της ομορφιάς δίνοντάς το στην Αφροδίτη.

Προστάτευσε τον Ηρακλή στους αγώνες του· με τις πολύτιμες συμβουλές της ο Ηρακλής εξόντωσε τον Ευρυσθέα, όταν τον υπέβαλε στη δοκιμασία των δώδεκα άθλων, και τον εξόπλισε, όταν ξεκίνησε για τα κατορθώματά του. Του έδωσε τα ορειχάλκινα κύμβαλα που ήταν έργο του Ήφαιστου με τα οποία τρόμαξε και σκότωσε τις Στυμφαλίδες Όρνιθες. Ο Ηρακλής, για να την ευχαριστήσει, της έδωσε τα χρυσά μήλα των εσπερίδων που του χάρισε ο Ευρυσθέας.

Στον τρωικό πόλεμο οι ήρωες που ευνόησε ήταν ο Διομήδης, ο Αχιλλέας, ο Μενέλαος, ο Οδυσσέας κ.α.

Ξεσηκώνει τον Δία και τους υπόλοιπους θεούς να βοηθήσουν τον Οδυσσέα να επιστρέψει στην Ιθάκη.

Βοήθησε ιδιαίτερα τον Οδυσσέα μέχρι να γυρίσει στην Ιθάκη. Στην οδύσσεια παρεμβαίνει με μεταμορφώσεις και παίρνει μορφές διαφόρων θνητών προκειμένου να τον βοηθήσει. Στέλνει όνειρο στη Ναυσικά να πάει στο ποτάμι τη μέρα που ξέρει ότι ο Οδυσσέας πλησιάζει στο νησί των Φαιάκων. Δίνει στον προστατευόμενό της Οδυσσέα υπερφυσική ομορφιά ώστε να συγκινήσει την κόρη και να του δώσει ένα καράβι για να φύγει από το νησί. Επεμβαίνει ώστε να δοθεί εντολή στην Καλυψώ να αφήσει τον Οδυσσέα και να του δώσει μέσο να ξαναβγεί στη θάλασσα.

Η εξυπνάδα και το πολεμικό της πνεύμα την οδήγησαν στην επινόηση του τέθριππου και του πολεμικού άρματος. Επέβλεψε την κατασκευή του πλοίου Αργώ του πιο μεγάλου καραβιού που είχε κατασκευαστεί έως τότε.

Σε αυτήν αποδίδουν την εφεύρεση του αρότρου, καθώς και το ζέψιμο των αλόγων και των βοδιών.

Στην Τροία της απέδιδαν ειδική λατρεία με τη μορφή ενός αρχαίου ειδώλου που ονομαζόταν Παλλάδιο. Ο Διομήδης και ο Οδυσσέας μπήκαν νύχτα στην Τροία και έκλεψαν το Παλλάδιο για να της στερήσουν την προστασία του. Στα ιστορικά χρόνια αυτό το Παλλάδιο το φύλαγαν στη Ρώμη στο ναό της Εστίας.

Η Θεά Αθηνά δεν είχε παιδιά. Αναφέρεται ωστόσο ότι ο Ήφαιστος ήταν ερωτευμένος μαζί της και βάλθηκε να την κυνηγάει. Όταν την έπιασε την έσφιξε στην αγκαλιά του αλλά αυτή δεν του παραδόθηκε. Ο Ήφαιστος από τον πόθο του έβρεξε το πόδι της θεάς. Αυτή σκουπίστηκε αμέσως με ένα κομμάτι ύφασμα που μετά το πέταξε στη γη που γονιμοποιήθηκε με αυτόν τον τρόπο και έτσι γεννήθηκε ο Εριχθόνιος τον οποίο η θεά μεγάλωσε σαν γιο της κρυφά από τους άλλους θεούς βάζοντας ένα φίδι να τον προστατεύει.

Λατρεία.

Η λατρεία της άρχισε στην Αθήνα από την εποχή του Κέκροπα και εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλάδα. Ο Περικλής τής αφιέρωσε την Ακρόπολη όπου υπήρχε η Πρόμαχος Αθηνά στημένη σε τέτοιο σημείο ώστε το δόρυ της να φαίνεται από το Σούνιο.

Ο Παρθενώνας χτίστηκε προς τιμή της εκεί υπάρχει και το χρυσελεφάντινο άγαλμα που έστησε ο Φειδίας για αυτήν.

Η Αθηνά εποπτεύει την εκκλησία του Δήμου γι αυτό λέγεται και «ΑΓΟΡΑΙΑ ΑΘΗΝΑ» και στο όνομα της «ΒΟΥΛΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ» ορκίζονται οι βουλευτές ότι θα πάρουν σωστές αποφάσεις.

Προσωνύμια που αποδίδονται στη Θεά Αθηνά.

Παλλάς ίσως να προέρχεται επειδή γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία πάλλοντας το δόρυ της ή από τον γίγαντα Πάλλαντα που σκότωσε στην Γιγαντομαχία.
Γλαυκώπις (γλαυκός και ωψ) έχει την έννοια γαλανομάτα.
Αρεία απέκτησε το προσωνύμιο κατά τη δίκη του Ορέστη στον Άρειο Πάγο για τον φόνο της μητέρας του Κλυταιμνήστρας. Με την ψήφο της Αθηνάς ο Ορέστης αθωώθηκε.
Εργάνη ως προστάτιδα των τεχνιτών και της χειροτεχνίας.
Ιτωνία έτσι την λάτρευαν στην Θεσσαλία, Βοιωτία, Αθήνα και Αμοργό.
Παρθένος έτσι τη λάτρευαν στον ναό του Παρθενώνα.
Πρόμαχος έτσι την αποκαλούσαν όταν έμπαινε πάνοπλη στη μάχη.
Πολιάς την αποκαλούσαν έτσι ως προστάτιδα Θεά της Αθήνας και της Ακρόπολης.