ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ

Στην αρχή της οδού Θεοτοκοπούλου, στο Κουλέ καφέ, όπως ονομάζουν οι παλαιότεροι την περιοχή, βρίσκεται το βυζαντινό λουτρό, ένα από τα πολύ σημαντικά και σπάνια κτίρια της βυζαντινής κληρονομιάς, έργο του τέλους του 13ου αι. - αρχών του 14ου που λειτουργούσε ως το 1940, γνωστό με τουρκική ονομασία του ως Κουλέ Χαμάμ. Είναι το μοναδικό που σώθηκε στη Θεσσαλονίκη, που στα χρόνια του Βυζαντίου, όπως μας πληροφορεί ο Νικηφόρος Χούμνος, είχε περισσότερα λουτρά απ' όσα χρειαζόταν και το καλύτερα διατηρημένο από τα άλλα επτά που βρίσκουμε σε όλη την Ελλάδα (σε ερειπιώδη κατάσταση και χωρίς ανωδομή πέντε συνοικιακά: δύο στην Κόρινθο, στη Σπάρτη, στην Παραμυθιά, στο κάστρο των Ιωαννίνων και δύο μικρά μοναστηριακά, της Καισαριανής και της Ζωοδόχου Πηγής στο Δερβενοσάλεσι).

Οι δύο θύρες που βρίσκονται στα νότια του οικοδομήματος οδηγούν στους πρώτους χώρους, το ψυχρολούσιον των βυζαντινών ή frigidarium των λατίνων, που λειτουργούσαν ως αποδυτήρια. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι στενοί τοίχοι αυτών των χώρων κατεδαφίστηκαν. Ακολουθούν δύο καμαροσκέπαστοι χώροι που επικοινωνούσαν μεταξύ τους και στους οποίους γινόταν η προετοιμασία για το λουτρό και είναι γνωστοί ως χλιαροψύχιον (tepdidarium). Ακολουθούσαν οι δύο θερμοί χώροι του λουτρού, ο θόλος (caldarium). Ο ένας στεγάζεται με τρούλο, που στην εξωτερική του πλευρά είναι οκταγωνικός, και ο δεύτερος, χαμηλότερος, με ημισφαιρική οροφή. Το δάπεδο των δύο αυτών χώρων στηρίζεται στα υπόκαυστα, δηλαδή σε ένα χαμηλό υπόγειο με σειρά κιονίσκων μεταξύ των οποίων κυκλοφορούσε ο ζεστός αέρας, ώστε να ζεσταίνεται το δάπεδο. Η δεξαμενή με το νερό και με την εστία θέρμανσής του βρίσκεται στα βόρεια. Η μεταφορά του ζεστού νερού αλλά και του αέρα, τόσο στα υπόκαυστα όσο και στους χώρους, γινόταν με πήλινες σωλήνες. Από τον αρχικό εξοπλισμό του λουτρού σώζονται μέχρι και σήμερα οι μαρμάρινοι λουτήρες.

Η αρχική χρήση του λουτρού προοριζόταν μόνο για άνδρες, στην Τουρκοκρατία όμως απομονώθηκαν οι χώροι και μετατράπηκε σε διπλό, για άνδρες και γυναίκες. 

Μετά τις καταστροφές από τον σεισμό του 1978 το λουτρό αποκαταστάθηκε υποδειγματικά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων και αποδόθηκε στο κοινό το 2015.

Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ 

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία
Ε. Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου και Α. Τούρτα, Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, εκδ. ΚΑΠΟΝ, Αθήνα, 1997
Ε. Μπρούσκαρη (επιμ. έκδ.), Η οθωμανική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Αθήνα, 2008
Ι. και Γ. Αρτόπουλος, Οι κρήνες της Θεσσαλονίκης αφηγούνται, Θεσσαλονίκη, 2016
Ν. Κ. Μουτσόπουλος (εποπτεία έκδ.) Θεσσαλονίκη, Ιστορία της Πόλης και του Δήμου, εκδ. Αλέξανδρος, 2002
Απόστολος Παπαγιανόπουλος, Ιστορία της Θεσσαλονίκης, εκδ. Ρέκος