ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ

και των πολιτισμών

Αρχική σελίδα 7ο τεύχος Γενετικά μεταλλαγμένα τρόφιμα

Έφη Ζάπρη

μεταλλαγμέναΓενετικά μεταλλαγμένος οργανισμός είναι ένας ζωντανός οργανισμός, ο οποίος δημιουργήθηκε τεχνητά αλλοιώνοντας τη γενετική του ταυτότητα (DNA) με την προσθήκη ή και με την αφαίρεση γονιδίων που προέρχονται από οργανισμούς που ανήκουν σε εντελώς διαφορετικά είδη.

Αρχικά γίνεται η επιλογή των γονιδίων που προσδίδουν ιδιαίτερα και επιθυμητά χαρακτηριστικά σε ένα οργανισμό. Και στην συνέχεια γίνεται η μεταφορά των γονιδίων αυτών. Για παράδειγμα, είναι δυνατόν να μεταφερθούν γονίδια που επιτρέπουν σε ένα φυτό να παράγει καρπούς με επιλεγμένα θρεπτικά συστατικά.

Τα πρώτα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ το 1983 και αυτά ήταν δενδρύλλια καπνού που ήταν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Από τότε η επιστήμη της βιοτεχνολογίας έχει δημιουργήσει πολλά μεταλλαγμένα, όπως:

? Καλαμπόκι και σόγια που θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λαδιού με λιγότερα κορεσμένα λίπη.

? Πατάτες με χαμηλά λιπαρά και μεγάλη περιεκτικότητα σε άμυλο που θα απορροφούν λιγότερο λάδι στο τηγάνισμα.

? Ρύζι με αυξημένη περιεκτικότητα σε σίδηρο και βιταμίνες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην μείωση του προβλήματος της πείνας και της κακής διατροφής σε πολλές φτωχές χώρες.

? Φρούτα και λαχανικά με υψηλά επίπεδα βιταμινών C,E καθώς και B-καροτίνης (συστατικά που συμβάλουν προληπτικά στην καταπολέμηση χρόνιων ασθενειών).

? Φυτά ανθεκτικά στα καταστροφικά έντομα και ζιζάνια και στην ξηρασία

Στην Ελλάδα το πρώτο μεταλλαγμένο προϊόν που πήρε άδεια για πειραματική καλλιέργεια ήταν ντομάτα που είχε υποστεί τροποποίηση για επιβράδυνση της ωρίμανσης. Μετά ακολούθησε η άδεια για καλλιέργεια μεταλλαγμένου βαμβακιού που εμφανίζει εντομοκτόνο δράση και αντοχή σε ζιζανιοκτόνο. Μετά το βαμβάκι ήταν η σειρά του μεταλλαγμένου καλαμποκιού. Στη συνέχεια έχουμε τα μεταλλαγμένα ζαχαρότευτλα που έχουν υποστεί τροποποίηση ώστε να παρουσιάζεται αυξημένη αντοχή σε ζιζανιοκτόνα συγκεκριμένων εταιρειών.

Τα μεταλλαγμένα προϊόντα λοιπόν, αργά και σταθερά, "τρυπώνουν" στη διατροφή μας. Αγαπημένα μας προϊόντα όπως σοκολάτες, μπισκότα, σνακ, σάντουιτς, γλυκά, πίτες, παιδικές τροφές κλπ. μπορεί να περιέχουν μεταλλαγμένη σόγια ή καλαμπόκι ως βασικά συστατικά ή πρόσθετα (π.χ. λεκιθίνη, γλυκόζη, αμυλοσιρόπια, ζελατίνη, φρουκτόζη κλπ). Σύντομα, λοιπόν, θα δούμε στο τραπέζι μας:

Σπαράγγι με γονίδια αρουραίου. Με τη χρήση γονιδίου αρουραίου το σπαράγγι γίνεται ανθεκτικό στα ζιζανιοκτόνα.

Ντομάτες με γονίδια ψαριού. Τροποποιημένες, οι ντομάτες γίνονται ανθεκτικές στο κρύο ώστε να μπορούν να καλλιεργηθούν και στις βόρειες χώρες.

Πατάτες με γονίδια σκορπιού. Οι πατάτες εμπλουτίζονται με τα γονίδια του σκορπιού που παράγουν το δηλητήριο του, ώστε να γίνονται πιο ανθεκτικά στα διάφορα έντομα. Το δηλητήριο θα βρίσκεται, φυσικά, και στις πατάτες.

Λάχανο με γονίδια βακτηρίων. Το λάχανο εμπλουτίζεται με τα γονίδια του δηλητηριώδους Bacillus Thuringensis που το προστατεύουν από τις κάμπιες.

Μπανάνες που θα μπορούν να παράγουν εμβόλια για χρήση στον άνθρωπο εναντίον μολυσματικών ασθενειών όπως η ηπατίτιδα Β.

Ποιος όμως ο σκοπός; Είναι μια απλά εμπορική κίνηση ή μια λύση στην καταπολέμηση της πείνας και μια προσπάθεια για την προστασία των καλλιεργειών;

Παράλληλα, υπάρχουν και οι πιθανοί κίνδυνοι με κυριότερους: την πιθανότητα ανάπτυξης αλλεργιών, την αλλοίωση της φυσικής χλωρίδας με μη προβλέψιμες συνέπειες, την μείωση της βιοποικιλότητας, την πιθανή επανεμφάνιση ξεχασμένων ασθενειών, αλλά και την συγκέντρωση της παραγωγής στα χέρια λίγων πολυεθνικών σε βάρος του αγροτικού λαού, και τα νέα προϊόντα να αναπτύσσονται σύμφωνα με τα συμφέροντα των πλουσιοτέρων χωρών.

μεταλλαγμέναΠολλές απόψεις έχουν ακουστεί αλλά λίγα στοιχεία από κλινικά αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί και αυτά ασαφή. Οπότε κανείς δεν μπορεί, ακόμα, να πει κατηγορηματικά και με απόλυτη βεβαιότητα ότι οι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας αποτελούν βελτίωση ή απειλή για τη ποιότητα ζωής. Το πρόβλημα της ασθένειας των "τρελών αγελάδων" θα μπορούσε ίσως να είχε αποφευχθεί αν είχε χρησιμοποιηθεί γενετική βιοτεχνολογία για την παραγωγή ζωοτροφών στη θέση της "κανιβαλικής" ανακύκλωσης.

Κάπου εδώ εύλογα γεννιέται το ερώτημα: Τελικά τι είναι ακίνδυνο και τι πρέπει να τρώμε; Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι δικαίωμα όλων να γνωρίζουν αν ένα τρόφιμο είναι ή όχι γενετικά τροποποιημένο. Στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ευρώπη στις ετικέτες των τροφίμων και των συμπληρωμάτων διατροφής, διευκρινίζεται αν είναι ελεύθερα σε γενετικά τροποποιημένες τροφές. Καμία ελληνική εταιρεία, ωστόσο, δεν ανέφερε ότι χρησιμοποιεί γενετικώς τροποποιημένα συστατικά για την παραγωγή των προϊόντων τους μέχρι, που πρόσφατα, η χώρα μας υποχρεώθηκε να ακολουθήσει την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι, για ποσοστό μεγαλύτερο του 0.9% σε μεταλλαγμένο προϊόν, η εταιρεία τροφίμων υποχρεούται πλέον να το αναφέρει στη συσκευασία του προϊόντος. Συγκεκριμένα, θα αναγράφεται "περιέχει ή προέρχεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς" ή "αυτό το προϊόν παράγεται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς" επισήμανση που γράφεται συνήθως με ψιλά γράμματα.

Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι η διαδικασία της τροποποίησης ενός οργανισμού συμβαίνει και στη φύση, εδώ και εκατομμύρια χρόνια και ονομάζεται μετάλλαξη.

Τώρα θα μου πείτε, αφού είναι μια φυσική διαδικασία, γιατί δημιουργεί τόσο φόβο και τόσες αντιρρήσεις. Η μετάλλαξη, που συμβαίνει, στη φύση, αφενός γίνεται, με πολύ αργούς ρυθμούς και αφετέρου αφορά είδη συμβατά μεταξύ τους. Πολλές φορές, χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια μεσολαβούν, με αποτέλεσμα να δίνεται, στη φύση, το χρονικό περιθώριο να προσαρμοστεί, ώστε να μη δημιουργηθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Η φύση έχει το χρόνο και τη δυνατότητα να αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας.

Η τροποποίηση στο εργαστήριο γίνεται, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και οι τροποποιημένοι οργανισμοί, που απελευθερώνονται στη φύση, ξαφνικά, δεν της δίνουν το περιθώριο να αναπτύξει άμυνες, με κίνδυνο να δημιουργηθούν προβλήματα μη αναστρέψιμα. Και επιπλέον, η τροποποίηση αφορά οργανισμούς συμβατούς αλλά και μη συμβατούς μεταξύ τους.

Ίσως η επιστροφή σε παραδοσιακότερες μορφές διατροφής, να βοηθούσε. Ένας βασικός κανόνας παραμένει η μικρότερη κατανάλωση κρέατος και η μεγαλύτερη ποικιλία στα τρόφιμα.

Το κανάλι μας

youtube