ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ

Φέτος κλείνουν 100 χρόνια από τη γέννηση του Χρίστου Παπακυριακόπουλου (1914 ? 1976), που είναι μαζί με τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή ο μεγαλύτερος έλληνας μαθηματικός του 20ου αιώνα. Οι έρευνες του άνοιξαν το δρόμο που οδήγησε τελικά στην απόδειξη της Εικασίας του Πουανκαρέ. Ένα πρόβλη?α από τα επτά που πρόσφατα «επικηρύχθηκαν» ?ε ένα εκατομμύριο δολάρια έκαστο και που τελικά έ?ελλε να αποδειχθεί το 2002.

Ο Χρίστος Παπακυριακόπουλος, ο μαθηματικός με το επτασύλλαβο όνομα ? το οποίο συντμήθηκε σε ένα απλό Πάπα ? γεννήθηκε το 1914 και ήταν ένα από τα παιδιά μιας εύπορης αθηναϊκής οικογένειας. Ο πατέρας του ήταν έμπορος υφασμάτων. Σε ηλικία δεκαοκτώ ετών ο Πάπα γράφτηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, όπου ένας από τους καθηγητές του το έπεισε να προσανατολιστεί προς τα μαθηματικά. Έτσι, στο τρίτο έτος των σπουδών του μεταγράφηκε στη Μαθηματική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, απ? όπου αποφοίτησε το 1938. Στην συνέχεια καταπιάνεται μανιωδώς με την ολοκλήρωση του Διδακτορικού του, που ολοκληρώνει το 1943. Η διατριβή του Πάπα κίνησε το ενδιαφέρον του πιο διάσημου σύγχρονου Έλληνα μαθηματικού, του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, ο οποίος εκείνη την εποχή εργαζόταν στο Μόναχο. Κατά τη διάρκεια της κατοχής προσφέρει τις υπηρεσίες του ως δάσκαλος δημοτικού σχολείου στην Καρδίτσα. Συγκεκριμένα του ανατέθηκε η διδασκαλία της αριθμητικής στο μονοθέσιο δημοτικό σχολείο του Παλαμά.

Συνεχίζει να εργάζεται με αυταπάρνηση κυνηγώντας το μοναδικό του πάθος: την έρευνα. Στέλνει μια εργασία του στον διακεκριμένο μαθηματικό Ραλφ Φοξ, στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Ο Φοξ εντυπωσιασμένος από την εργασία αυτού του νεαρού άνδρα τον προσκαλεί στο Πρίνστον, όπου και φθάνει το 1948. Εγκαθίσταται στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου, όπου και μένει εκεί για το υπόλοιπο της ζωής του.

Ήταν πολύ κλειστός άνθρωπος και δεν μοιραζόταν τις ιδέες του με κανέναν. Οι ανακοινώσεις του ήθελε να είναι προϊόν βαθιάς και ώριμης σκέψης. Στα δέκα πρώτα χρόνια του στην Αμερική, ο Πάπα παρουσίασε αποδείξεις για τρία σημαντικά ανοιχτά προβλήματα. Οι εργασίες του Πάπα θεωρήθηκαν τόσο αξιοσημείωτες ώστε προσκλήθηκε, το 1958, να δώσει μια διάλεξη στο Διεθνές Συνέδριο Μαθηματικών στο Άμστερνταμ. Η πρόσκληση, θεωρείται μια από τις σημαντικότερες διακρίσεις στο επάγγελμα του μαθηματικού. Έξι χρόνια αργότερα, το 1964, ο Πάπα ήταν ό πρώτος αποδέκτης του Βραβείου Βέ?πλεν, της ύψιστης διεθνούς διάκρισης για ανακαλύψεις στη Γεωμετρία. Όταν κάποτε ρωτήθηκε ο πατέρας της Θεωρίας των Κατηγοριών, Σά?ιουελ Άϊλεν?περγκ, αν υπάρχει κανένας σύγχρονος έλληνας μαθηματικός στο μέγεθος του Ευκλείδη και του Αρχι?ήδη, απάντησε χωρίς κανένα δισταγμό: «Φυσικά: ο ?Πάπα?»!

Κι όμως, ο Χρίστος Παπακυριακόπουλος παραμένει ακόμη και σήμερα εντελώς άγνωστος στην πατρίδα του. Η αιτία είναι, σίγουρα, εν μέρει η αφάνεια μέσα στην οποία γίνεται η ανώτερη μαθηματική έρευνα, αλλά και ο εσωστρεφής χαρακτήρας του, που τον έκανε να ζήσει για εικοσιπέντε χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον σαν ερημίτης. Σε όλα του τα χρόνια στην Α?ερική, ο Παπακυριακόπουλος υστέρησε ?ε δική του απόφαση στην ακαδημαϊκή εξέλιξη, ?ε αντάλλαγ?α την ελευθερία του. Έτσι, παρά το τεράστιο κύρος που απέκτησε δεν είχε ποτέ τον τίτλο του καθηγητή, καθώς δεν ήθελε επ? ουδενί λόγω να αναλάβει διδακτικά καθήκοντα.

Ταξίδεψε στην Ελλάδα μόνο μια φορά, το 1952, προκειμένου να παρευρεθεί στην κηδεία του πατέρα του. Τον Ιούλιο του 1974 ετοιμάστηκε για μια επίσκεψη στην Ελλάδα. Ανανέωσε το διαβατήριό του, όμως το ταξίδι δεν έμελλε να γίνει. Τον πρόλαβε ο θάνατος, από καρκίνο στομάχου στα 62 του χρόνια, το 1976. Και έτσι δεν πέτυχε τον ανώτερο στόχο του, να αποδείξει την Υπόθεση του Πουανκαρέ. Δημοσίευσε συνολικά δεκαπέντε εργασίες υψηλού επιπέδου.

Η ζωή και η προσωπικότητα του Πάπα ενέπνευσαν εν μέρει τον Απόστολο Δοξιάδη να γράψει το βιβλίο «Ο Θείος Πέτρος και η Εικασία του Γκόλντμπαχ» (ίσως το καλύτερο μαθηματικό μυθιστόρημα που γράφτηκε μέχρι σήμερα), στο οποίο ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή θυμίζει τον Παπακυριακόπουλο. Ο Δοξιάδης είχε επισκεφτεί τον Πάπα στο γραφείο του στο Πρίνστον και ύστερα τον περιέγραψε ως ένα γοητευτικό άνδρα με ευγενικούς τρόπους, συνεσταλμένο, ασκητικό και απόκοσμο, αλλά φιλικό και πράο, που απέπνεε στους επισκέπτες του την αριστοκρατική αίγλη μιας παλιάς εποχής.

Μακάρι ο ?εγάλος αυτός Έλληνας να τι?ηθεί κάποτε όπως του πρέπει και από την πατρίδα του.